I. W szeregu czasopism naukowych przewijają się nazwiska wymienione w sensie negatywnym przez I Sekretarza KC PZPR tow. Władysława Gomułkę w przemówieniu wygłoszonym w dniu 19 bm.
[...]
Nie uważam za słuszne dopuszczania w czasopismach literackich i naukowych do cytowania w sensie pozytywnym, czy też obojętnym pisarzy wymienionych przez tow. W. Gomułkę w sensie negatywnym.
II. W Małej Encyklopedii A-Z (PWN) zwolniono już do druku hasła Andrzejewski, Jastrun, Jasienica, Kisielewski itp. W chwili obecnej zgłoszono tekst hasła: „Słonimski Antoni”. Wydaje się, że należy powtórnie ustosunkować się do wydrukowanych już haseł, takich jak: Kisielewski, Jasienica i albo je wyeliminować, albo przepracować, nadając charakter zgodny z obecną oceną tych ludzi. Jednocześnie zawiadamiam, że w zgłoszonej do nas, już poprawionej wersji encyklopedii Wiedza o Polsce (PWN) przeznaczonej na zagranicę (wersje: angielska i francuska) usuniemy hasła: Kisielewski, Jasienica, Słonimski.
III. W zwolnionej do druku ale jeszcze nie wydrukowanej książce R. Matuszewskiego pt. Literatura współczesna (PZWS, wyd. X) przewijają się wszystkie nazwiska pisarzy wymienione przez tow. W. Gomułkę w sensie określonej działalności politycznej. Ponadto ujęta jest również twórczość Wygodzkiego. W osobnych rozdziałach scharakteryzowano pisarstwo A. Słonimskiego i Andrzejewskiego, zamieszczając także wiersze Słonimskiego.
Nie uważam za słuszne, aby w obecnej sytuacji drukować teksty ukazujące w świetle bardzo korzystnym Słonimskiego i bez właściwej politycznie oceny innych pisarzy. Sprawę jednak komplikuje fakt, że książka jest podręcznikiem związanym programem szkolnym i nie mogą być dokonywane zmiany tylko drogą cenzorskich interwencji.
Przedstawiając swoje stanowisko w tych sprawach, zwracam uwagę, że konieczne są nie tylko szybkie decyzje, ale również pełna jasność, gdyż problemów tego rodzaju z dnia na dzień narasta coraz więcej.
Warszawa, 20 marca
Marta Fik, Marcowa kultura, Warszawa 1995.
W wyniku konsultacji i ustalenia ogólnych zasad postępowania przy kontroli materiałów poświęconych tegorocznym Dniom Oświaty, Książki i Prasy, w porozumieniu z Tow. Kierownikami S. Olszowskim i W. Kraśko, opracowana została nowa wersja zapisu dotycząca pisarzy i naukowców, którą niniejszym przedkładam z uprzejmą prośbą o akceptację. [...]
W sprawach obejmujących nazwiska określonych pisarzy i zwolnionych ze stanowisk naukowców przyjąć następujące kryteria:
I grupa — nie zwalniać nazwisk oraz nic absolutnie z utworów i publikacji niżej wymienionych: H. Grynberga, St. Wygodzkiego, L. Kołakowskiego, Z. Baumana, S. Morawskiego, B. Baczki, Wł. Brusa, M. Hirszowicz, J. Zakrzewskiej, J. Katza-Suchego, K. Pomiana.
II grupa — nie publikować i nie popularyzować utworów: P. Jasienicy, S. Kisielewskiego, A. Słonimskiego, J. Grzędziń-skiego, J. Andrzejewskiego.
III grupa — nazwiska twórców (autorów), które muszą być konsultowane i uzgadniane z kierownictwem GUKPPiW: W. Woroszylski, A. Międzyrzecki, A. Kijowski, W. Odojewski, M. Wańkowicz, S. Pollak, A. Słucki, Z. Mycielski, W. Leopold, T. Konwicki, J. Bocheński, S. Żółkiewski, A. Schaff.
Powyższe zasady nie dotyczą materiałów zawierających krytykę postaw politycznych wymienionych osób oraz rozprawiających się z ich działalnością (twórczością).
Zdajemy sobie sprawę z subtelności i niuansów wynikających z takiego a nie innego zestawienia nazwisk w grupach. Prosimy przy wszystkich wątpliwościach lub sprawach dyskusyjnych konsultować się z GUKPPiW.
Warszawa, 4 maja
Marzec ’68. Między tragedią a podłością, wstęp, wybór i oprac. Grzegorz Sołtysiak i Józef Stępień, Warszawa 1998.
Przy omawianiu w prasie, radiu i telewizji tła wydarzeń marcowych i ich następstw w Polsce występuje szkodliwe, dezorientujące opinię publiczną wyolbrzymianie (m.in. w wyniku dużej częstotliwości publikacji na ten temat) problemu syjonizmu i działalności syjonistycznej w Polsce. W związku z tym należy:
1. Zaprzestać zbędnego eksponowania i nagromadzenia publikacji na ten temat w poszczególnych numerach pism, programach radiowych i telewizyjnych.
2. Artykuły i komentarze tyczące antypolskich poczynań międzynarodowego syjonizmu należy konsultować z GUKPPiW.
3. Przy omawianiu tła wydarzeń marcowych nie należy akcentować żydowskiego pochodzenia ich inspiratorów, a rozprawiać się z rewizjonizmem i z wszelkich odmian reakcją społeczną.
4. Przy omawianiu zmian kadrowych należy unikać sformułowań, które by bezpośrednio lub pośrednio podkreślały żydowskie pochodzenie osób, których zmiany te dotyczą.
5. W sprawozdaniach sądowych nie podkreślać (personalia) żydowskiego pochodzenia podsądnych.
6. Należy eliminować z prasy, radia i telewizji wszelkie materiały zniekształcające klasowe podejście do ocen przeszłości historycznej naszego narodu i historii ruchu robotniczego oraz akcenty o charakterze nacjonalistycznym. Dotyczy to w szczególności ocen dwudziestolecia międzywojennego oraz układu sił politycznych w okresie okupacji. Należy eliminować wszelkie próby wybielania sił prawicy społecznej i tendencyjnego oświetlania przeszłości ruchu robotniczego.
24 czerwca
Marta Fik, Marcowa kultura. Wokół „Dziadów”, literaci i władza, kampania marcowa, Warszawa 1995.
Aż do odwołania nie należy dopuszczać żadnych informacji (artykułów, wzmianek) dotyczących ceny i warunków sprzedaży nowych polskich telewizorów kolorowych. Zakaz publikowania dotyczy również ewentualnych przedruków z „Monitora Polskiego” nr 3/77 i „Kuriera Polskiego” z dnia 16 lutego br. (gdzie opublikowano cenę i warunki przedpłat dla przyszłych nabywców polskiego, kolorowego telewizora).
Warszawa, 19 lutego
Czarna Księga Cenzury PRL, NOWa, Warszawa 1981, [cyt. za:] Droga do „Solidarności”. Lata 1975–80, wybór i oprac. Agnieszka Dębska, Warszawa 2010.
Lublin. Cenzura adaptacji teatralnej „Szewców” Stanisława Ignacego Witkiewicza w Teatrze im. Osterwy
Z przygotowanego […] spektaklu [w reżyserii Wowo Bielickiego] usunięto kilka elementów nie związanych z treścią sztuki, odnoszących jej przesłanie ideowe do realnie istniejącej rzeczywistości. Zakwestionowano: − Fragment scenografii przedstawiającej sylwetkę Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie; − Część kostiumów kilku postaci scenicznych: medale na piersi Sajetana Tempe, wojskową pałatkę-pelerynę Gnębona Puczymordy, czapki zwane komisarzówkami u Czeladników; Scenę pojednania Sajetana Tempe z Kmieciem, stanowiącą parodię powitania oficjalnych delegacji.
Lublin, 10 grudnia
AAN, GUKPPiW, t. 1690, cyt. za: Teatr drugiego obiegu. Materiały do kroniki teatru stanu wojennego 13 XII 1981–15 XI 1989, oprac. i red. Joanna Krakowska-Narożniak, Marek Waszkiel, materiały zebrał zespół pod kierunkiem Marty Fik, Warszawa 2000.
Zniesiono urząd cenzury na ul. Mysiej, cenzura w Polsce przestaje istnieć, ograniczając się tylko do tajemnic państwowych i obyczajności. Męka skończona. Ileż spustoszeń poczynił ten urząd w historii, literaturze, w sercach pisarzy...
Warszawa, 12 kwietnia
Józefa Radzymińska, zbiór rękopisów BN, sygn. akc. 13710/2.